Περί Έρωτος

"Σ’ αυτά τα μυστήρια του Έρωτα θα ήταν ίσως δυνατό να μυηθείς και συ, Σωκράτη. Ωστόσο, για την ολοκληρωμένη μύηση και την αποκάλυψη στην οποία οδηγούν αυτές οι διδασκαλίες, απ’ τη στιγμή που κάποιος τις ακολουθεί σωστά, δεν γνωρίζω αν θα τα κατάφερνες. Παρ’ όλα αυτά, εγώ θα σε βοηθήσω και συ προσπάθησε να με παρακολουθήσεις, όσο μπορείς. Πρέπει λοιπόν, συνέχισε, αυτός που ακολουθεί το σωστό δρόμο, να αρχίσει από τη νεότητά του να συναναστρέφεται με τα ωραία σώματα. Και πριν απ’ όλα, απ’ τη στιγμή που τον δασκαλεύει σωστά ο καθοδηγητής του, να ερωτεύεται ένα και μόνο σώμα και να γεννάει από αυτό ωραίους λόγους. Κατόπιν, πρέπει να αντιληφθεί ότι η ομορφιά που υπάρχει στο ένα ή στο άλλο σώμα είναι συγγενική με την ομορφιά του άλλου σώματος, και εφόσον θέλει να αναζητεί κανείς την ομορφιά της εξωτερικής εμφάνισης, θα ήταν ανόητο από μέρους του να μην αναγνωρίζει σαν κοινή την καλλονή που υπάρχει σε όλα τα σώματα. Όταν το καταλάβει αυτό, τότε θα γίνει εραστής όλων των ωραίων σωμάτων και θα περιορίσει τη σφοδρότητα της προσήλωσης σε ένα πρόσωπο, την οποία με τη σειρά θα τη θεωρήσει ανάξιά του και ασήμαντη. Έπειτα απ’ όλα αυτά, θα μάθει ότι το κάλλος της ψυχής υπερέχει του κάλλους του σώματος, έτσι που, αν συναντήσει κάποιον με ψυχικά χαρίσματα και διαθέτει μέτρια ομορφιά, να του είναι αρκετό να τον ερωτευτεί και να τον φροντίζει, ώστε να γεννά τέτοια λόγια που να συνδράμουν τους νέους. Με τον τρόπο αυτό, θα αναγκαστεί να αντιληφθεί την ομορφιά που υπάρχει στα επιτηδεύματα και τους νόμους και θα καταλάβει πως όλα αυτά έχουν συγγένεια μεταξύ τους, έτσι που θα θεωρήσει τη σωματική ομορφιά κάτι δίχως ιδιαίτερη σημασία. Από τα επιτηδεύματα θα περάσει στις γνώσεις, για να γνωρίσει και την ομορφιά των γνώσεων και, αντιλαμβανόμενος την τεράστια ευρύτητα της ομορφιάς, να σταματήσει να είναι δούλος της ομορφιάς ενός νέου ή κάποιου ανθρώπου ή ενός επιτηδεύματος, και μέσα σ’ αυτή την υποτέλεια να γίνεται μηδαμινός και μικρολόγος. Ας στραφεί προς το ανεξάντλητο πέλαγος του ωραίου, το οποίο κοιτάζοντας θα γεννήσει πολλούς και ωραίους και μεγαλοπρεπείς λόγους και σκέψεις από την ανεξάντλητη αγάπη του προς τη γνώση. Και αφού δυναμώσει και ωριμάσει απ’ αυτήν, να καταλάβει τη μια και μόνη γνώση, η οποία είναι η γνώση του ωραίου, και που γι’ αυτή σκοπεύω να σου μιλήσω.

Προσπάθησε να είσαι συγκεντρωμένος, όσο μπορείς περισσότερο. Όποιος λοιπόν έχει λάβει σωστή ερωτική παιδεία επιλέγοντας σωστά από το σύνολο των μορφών του ωραίου, καθώς θα προχωρήσει προς την ολοκλήρωση της ερωτικής μυσταγωγίας, θα βρεθεί μπροστά σε μιαν ωραιότητα θαυμαστής φύσεως, όμοια, Σωκράτη, με την ομορφιά, προς χάρη της οποίας κοπιάσαμε προηγουμένως. [Πρόκειται για ένα κάλλος] αιώνιο, πέρα από τη γένεση και τη φθορά, το οποίο δεν αυξάνεται ούτε ελαττώνεται και κυρίως δεν είναι ωραίο από μια σκοπιά κι άσχημο από μιαν άλλη, ούτε μοιάζει ωραίο σήμερα για να είναι άσχημο την επαύριον, ούτε είναι ωραίο σχετικά με το ένα και άσχημο σχετικά με το άλλο. Ούτε πάλι θα του παρουσιαστεί το ωραίο μέσα από τη μορφή ενός προσώπου ή των χεριών ή με οποιαδήποτε σωματική μορφή, ούτε βέβαια υπό το σχήμα ενός λόγου ή μιας επιστήμης και πάντως δίχως να υπάρχει σε κάτι άλλο, όπως μια ζώσα ύπαρξη είτε στη γη είτε στα ουράνια είτε οπουδήποτε αλλού. [Θα φανερωθεί] σαν κάτι που υπάρχει αυτοτελώς με τον εαυτό του, με ενιαία μορφή, αιώνιο, όπου όλα τα υπόλοιπα ωραία μετέχουν σε εκείνο με τέτοιον τρόπο, ώστε, όταν γεννιούνται τα άλλα και πεθαίνουν, εκείνο ούτε να μεγαλώνει ούτε να μικραίνει, ούτε να μεταβάλλεται γενικώς. Όταν συμβεί και κάποιος, βάσει της σωστής αντίληψης που έχει σχηματίσει για τον έρωτα των νεαρών, εγκαταλείψει τα φαινόμενα εδώ κάτω και ανερχόμενος αντικρίσει ομορφιά, τότε έχει φτάσει μιαν ανάσα πριν το τέλος. Γιατί ο σωστός δρόμος προς τα ερωτικά ζητήματα είναι είτε να βαδίζει κανείς μόνος του είτε να οδηγείται από κάποιον άλλον. Να αρχίζεις από τα εδώ ωραία αποβλέποντας εκείνη την ωραιότητα και να ανέρχεσαι συνέχεια, σαν να ανέβεις σκαλοπάτια, από το ένα στο δεύτερο κι από ‘κεί σε όλα τα ωραία σώματα και τις ωραίες πράξεις, και από τις πράξεις να προχωράς στις ωραίες γνώσεις έως εκείνο το σημείο που θα σε οδηγήσει στη γνώση της ίδιας της ομορφιάς, για να γνωρίσεις την απόλυτη ωραιότητα. Σ’ αυτό το επίπεδο ζωής, αγαπητέ Σωκράτη, είπε η ξένη από τη Μαντινεία, περισσότερο από κάθε άλλο, αξίζει να ζει ο άνθρωπος σ’ αυτό που αντικρίζει το απόλυτο κάλλος. Αν τύχει καμιά φορά και το αντικρίσεις, θα καταλάβεις ότι δεν συγκρίνεται ούτε με το χρυσάφι ούτε με τις πολυτελείς φορεσιές ούτε με ωραία παιδιά και νεαρούς, που μπροστά στη θέα τους χάνεις τώρα τα λογικά σου και συ, όπως κι ένα σωρό άλλοι, όταν αντικρίζετε τους αγαπημένους σας και βρίσκεστε συνέχεια δίπλα τους και είστε πρόθυμοι να μη φάτε και να μην πιείτε, παρά μόνο να τους καμαρώνετε και να είστε μαζί τους. Για φαντάσου λοιπόν, αν είχε κανείς την ευλογία να αντικρίσει αυτό το απόλυτο κάλλος, άδολο, καθαρό, αμιγές, δίχως να έχει αναμιχτεί με τις ανθρώπινες σάρκες και τα χρώματα και πολλή άλλη θνητή φλυαρία! Θα μπορούσε να είχε αντικρίσει το απόλυτο κάλλος στη μοναδική του μορφή. Μπορείς λοιπόν να φανταστείς, συνέχισε, πως θα ήταν δίχως αξία η ζωή ενός ανθρώπου, ο οποίος αντικρίζει [το κάλλος] και βλέπει τον [έρωτα] με τον πρέποντα τρόπο και βρίσκεται μαζί του; Ή μήπως δεν είναι αρκετά σαφές, είτε, ότι εδώ, και μόνον εδώ, θα έχει το ευτύχημα να αντικρίσει –με ότι γίνεται ορατή- την ομορφιά να γεννά όχι φαντάσματα αρετής, αφού δεν είναι φάντασμα αυτό που αγκαλιάζει. Και όταν γεννήσει και αναθρέψει την αληθινή αρετή, μπορεί να γίνει αγαπητός στους θεούς και, όσο αυτό αρμόζει για ένα θνητό, να γίνει αθάνατος.

Αυτά είναι, λοιπόν, Φαίδρε, κι εσείς οι άλλοι, όσα μου είπε η Διοτίμα, και με έπεισε. Έχοντας δε πεισθεί και ο ίδιος, προσπαθώ να επίσω και τους άλλους ότι για την απόκτηση αυτού του αγαθού [του κάλλους] δεν υπάρχει καλύτερος συμπαραστάτης για τον άνθρωπο, από τον Έρωτα. Γι’ αυτό κι εγώ υποστηρίζω ότι κάθε άντρας πρέπει να τιμά τον Έρωτα και μάλιστα κι εγώ τα τιμώ και τα ασκώ ασμένως, και σε όλους τους άλλους συνιστώ να πράττουν το ίδιο. Στη δε δύναμη και την ανδρεία του Έρωτα δεν παραλείπω να πλέκω το εγκώμιο, τώρα και πάντοτε, με όλες μου τις δυνάμεις. Το λόγο μου αυτόν, Φαίδρε, θεώρησέ τον ως εγκώμιο στο Έρωτα, αλλιώς θεώρησέ τον όπως εσύ νομίζεις".